Özlük Kavramı Nedir? Hayatımıza Giriş Yapıyor
Evet, İzmir’de yaşayan, 25 yaşında, arkadaşlarıyla her fırsatta espri yapan biriyim. Ama aynı zamanda her şeyi fazlasıyla düşünen, bazen her şeyin anlamını sorgulayan bir insanım. O yüzden, bir gün arkadaş ortamında “Özlük kavramı nedir?” diye bir soru sorulduğunda, ilk başta içimden “Bu ne ya, özlük mü, hani şu tam anlamıyla bir şey?” diye geçirdim. Ama sonra düşündüm; aslında gerçekten de özlük, hayatın içinde tam olarak nerede yer alıyordu? Ve tabii ki, bu yazıyı yazarken biraz da kendi kafamı karıştırarak, mizahi bir şekilde anlatmaya karar verdim.
Özlük Kavramı: Ne Değildir?
Arkadaşım Baran’la bir kafede buluşmuştuk, o sırada bana “Özlük nedir?” diye sordu. Ben de “Neymiş bu özlük ya?” diye başlamak üzereyken, aklıma tam o anda bir şey geldi: “Özlük! Tabii ya, özlük işte, belki de öyle bir şeydir ki, her yerden çıkar!”
Baran şaşkın bir şekilde bana bakarken ben de “Şöyle düşün,” dedim, “Özlük kavramı, sanki bir insanın çalışma hayatındaki kimliğidir, ama biraz da fazla karmaşıklaşmış hâlidir. Yani, bir iş yerinde çalışıyorsun, maaş alıyorsun, sigorta var, her şey tamam ama o her şeyin içine özlükteki tüm detaylar da giriyor. Hem de bir nevi kaderin gibi! Senin hakkında bilinen her şey ve hakkında kaydedilen her şey, bir nevi özlükte bulunuyor.”
Baran kafasını sallayıp “O zaman özlük, senin tam olarak ne olduğunu belirleyen şey mi?” dedi. Ben de tabii ki esprili bir şekilde, “Hayır, o kadar basit değil,” dedim, “Özlük daha çok senin bütün sosyal kimliğini, işteki varlığını, işyeri haklarını, izin günlerini vs. gösteren o evrak yığını.”
Özlük Kavramı Nedir? İşyerinde Bir Gün
Bir sabah ofise gittiğimde, özlük kavramının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha fark ettim. O kadar küçük ve masum bir kavram ki, bir anda hayatınızı ele geçirebiliyor. Sabah saat 09:00, önümdeki bilgisayar ekranı, kahvemi içerken bir yandan özlük dosyasıma göz atmaya başladım. “Şu günleri ofisten izinli saymazlar mı?” diye düşündüm.
Telefonum çaldı, müdürüm arıyordu. “Ahmet, özlük dosyanı getirmeyi unuttum, bunu hemen halletmemiz gerek,” dedi. O an düşündüm, “Yani tamam, özlük dosyası dedikleri şey, gerçekten her şeyin bir arada olduğu ve hiç beklemediğin anda seni yakalayabilen bir şey.” Yani, özlük sadece maaş bordrosu değil; o dosyada, işe başlama tarihinden tutun da, kullanılan izin günlerine, sağlık sigortasından çalışma saatlerine kadar her şey var. Bir an “Peki ya bütün bu bilgiler bir dosyada tutulmasaydı?” diye düşündüm, ama sonra telefonuma gelen “Özlük dosyanız eksik” mesajını hatırlayıp, çok da fazla düşünmemeye karar verdim.
Bir anda aklıma, işyerinde ne kadar basit bir şey gibi görünüp ne kadar karmaşık olabileceğini fark ettim.
Özlük Kavramı: Hem Ciddiyet Hem Komedi
Arkadaşlarla takıldığımız bir akşamda da konuyu yine gündeme getirdik. Bu sefer Baran değil, Arda soru sordu: “Özlük nedir ya, bir de bunu anlat bakalım.” Bu kez daha sakin bir şekilde anlatmaya başladım.
“Özlük kavramı,” dedim, “çalıştığın kurumun seni bir parça olarak gördüğü ve senin hakkında tuttuğu bilgilerin biriktiği dosyadır. Hani, çalışmaya başladığından itibaren hep orada bir şeyler yazılmaya başlar: ‘Şu saatte geldi, şu saatte çıktı,’ ‘Bu kadar izin kullandı,’ ‘Şu hastalık için rapor aldı,’ ‘Bu kadar fazla mesai yaptı.’ Bütün bu veriler, sanki bizim aslında kim olduğumuzu şekillendiriyor gibi. Bir nevi hayatımızın sosyal kaydı gibi.”
Arda gülerek, “Yani, özlük dosyamda ben zaten bir evrak mıyım?” dedi. İşte o an, içimden “Evet, aslında öylesin,” dedim ama gülerek, “Tabii ki hayır, evrak olmak çok sıkıcı, sen sadece çalışmanın ve haklarının belgelenmiş halisin. Ama bir şekilde evrak olma hissi hep var.”
Sonuç: Özlük Kavramı Hakkında Son Düşünceler
Sonunda konuyu kapatırken, içimdeki mühendis ve içimdeki insana bir kez daha kulak verdim. İçimdeki mühendis diyor ki: “Özlük dosyan ne kadar düzenli olursa, iş hayatında o kadar avantajlı olursun.” Ama içimdeki insan tarafı, “Ya ne kadar düzenli olursan ol, aslında bu dosya, seni bir nevi sistemin parçası haline getiriyor,” diyor.
Özlük kavramı, aslında hayatımızın bir parçası. Hem teknik anlamda işyerindeki haklarımızı hem de kimliğimizi yansıtan bir veri seti gibi. Her ne kadar sıradan bir evrak gibi gözükse de, gerçekten de hayatımızın her anını, her hareketini kaydeden, bazen bizi gülümseten, bazen de başımızı ağrıtan bir şey haline gelebiliyor. Ama ne olursa olsun, işte böyle bir şey işte: Özlük kavramı nedir? Hayatımıza öyle bir giriyor ki, çoğu zaman fark etmeden tüm düzeni kuruyor.